PREDIKER EN CORONA
Preek op 10 maart 2021; Biddag voor gewas en arbeid
De Biddagdienst van vorig jaar was de laatste gewone dienst in onze gemeente. Nederland ging in lockdown vanwege het coronavirus. De Biddag van dit jaar biedt de gelegenheid om terug te blikken op wat een coronacrisis is gaan heten, vanwege alles wat het Covid 19-virus sindsdien in de wereld heeft teweeg gebracht. De uitbraak en de gevolgen deden en doen voor miljoenen hun voorheen rustige bestaan op zijn grondvesten schudden.
We kijken in de avonddienst door de bril van Prediker, een leraar in gelovige levenskunst, hoe wij als Bijbellezers ons kunnen verhouden tot wat ons het afgelopen jaar overkomen is en nog altijd bezig houdt. Het wordt er niet in alle opzichten eenvoudiger op. Maar Prediker geeft een goed advies. De vraag is of er een touw aan de coronaperikelen vast te knopen valt.
De preek eindigt met de verkiezingen in het vooruitzicht heel toepasselijk met de inbreng in het coronadebat van de voorman van de SGP, Kees van der Staaij. Hij citeert moedig Prediker 3, dat hij van commentaar voorziet. De politicus wordt niet geciteerd bij wijze van stemadvies, maar wel vanwege de prikkelende woorden die tot nadenken stemmen.
In onze gebeden bidden we in het bijzonder voor hen die medisch, sociaal en economische hard geraakt zijn door de pandemie.
Lezen: Prediker 3 : 1 – 13
‘Voor alles wat er gebeurt is er uur. Een tijd voor alles wat er is onder hemel.’
Prediker 3 : 1
Terugblik
De Biddag voor gewas en arbeid van vorige jaar was een gedenkwaardige biddag. Toen had niemand daar nog niemand enige sjoege van. 11 maart 2020. Langzaam maar zeker werd duidelijk, dat een onbekend en zeer besmettelijk virus ook in de Nederland veel slachtoffers aan het maken was. De eerste beelden van zieken die naar adem hapten staan ons nog helder voor de geest. Intussen kunnen we de naam van de spelbreker dromen of we willen die niet meer horen. We zijn er helemaal klaar mee.
Goed, vorig jaar maart ging Nederland in lockdown. Precies een jaar geleden hadden we onze laatste normale kerkdienst. Deze woensdag, Biddag 10 maart 2021, biedt de gelegenheid om terug te blikken op wat een corona-crisis is gaan heten, vanwege alles wat het Covid 19-virus sindsdien in de wereld heeft teweeg gebracht. De uitbraak en de gevolgen deden en doen voor miljoenen hun voorheen rustige bestaan op de grondvesten schudden. We kijken vanavond door de bril van Prediker, een leraar in gelovige levenskunst, hoe wij als Bijbellezers ons kunnen verhouden tot wat ons het afgelopen jaar overkomen is. En helaas nog altijd bezig houdt. Is er een touw aan vast te knopen? In onze gebeden straks bidden we in het bijzonder voor hen die medisch, sociaal en economische hard geraakt zijn door de pandemie.
Geen greep
De bril van Prediker dus. De Joodse wijsheidsleraar observeert de loop der dingen en maakt zijn punt: ‘Mensen, voor alles wat er gebeurt is er een uur, een tijd voor alles wat er is onder hemel.’ De uitbraak van het coronavirus zou goed passen in zijn rijtje van tegengestelde gebeurtenissen, die hij opsomt: ‘Er is een tijd voor het uitbreken van het virus en er is een tijd voor het uitdoven van het virus.’ Gelukkig! Voor alles wat er gebeurt staat we een bepaalde tijd. Een botbreuk doet er zes weken over om te genezen, zegt de dokter. Op gegeven moment is het over. Even geduld nog. Het komt goed. Een geruststellend idee.
Maar wie het gedicht van Prediker over hoe het leven in al zijn facetten in elkaar steekt echt op zich in laat werken, komt juist tot een verontrustend en stressvol inzicht: de loop der dingen overkomen ons, zonder dat wij de tijd ervan kunnen bepalen. We hebben geen keus. Het gebeurt. Echt invloed uitoefenen op het reilen en zeilen der dingen kunnen we maar in beperkte mate. Dat vinden we niet leuk. De moderne wijsheidsleraar Ignaas Devisch schrijft kritisch: ‘Ik heb vooral de indruk dat mensen zichzelf als God van hun eigen leven zien.’ De coronacrisis logenstraft dit denkbeeld als een illusie. We kunnen maar tot op zekere hoogte aan de knoppen van ons bestaan draaien. Veel hebben we niet de hand.Wie voelt zich soms niet een speelbal van het lot?
Prediker concludeert ‘lucht en leegte is alles’. Deze gevleugelde woorden kun je omschrijven met: ten diepste krijgen wij mensen geen greep op het leven. Je kunt zwoegen wat je wilt, het gaat zoals het gaat. Om een voorbeeld te noemen: de economische groei die aan het begin van 2020 werd bejubeld, werd gewoon uit onze handen geslagen. Zoveel greep hebben we niet op alles. Les 1. We zijn afhankelijk, wat een goede basis legt voor het gebed. Bidden, een lege hand ophouden. ‘God, hoor naar ons gebed.’
Goed en kwaad
Een andere les. Prediker ervaart het menselijk bestaan als een vat vol tegenstellingen. Hij schrijft er een gedicht over. Blijdschap en verdriet, ziekte en gezondheid, rijkdom en armoede, verwachting en uitzichtloosheid, fijne en afschuwelijke dingen, 2 x 2 x 7 tegenstellingen, wisselen elkaar af met de wetmatigheid van eb en vloed.
Dit is niet het leven dat de meeste van ons graag zouden willen leven. De narigheid kan ons gestolen worden. Natuurlijk. Een leven van enkel liefde, vriendschap en gezondheid, plezier en geluk zou ideaal zijn. Maar het leven is zoals het zich voltrekt. Met zon- en schaduwzijden als verdriet, pijn, zorgen, angst gebrokenheid en een eindstreep. De coronacrisis legt onze kwetsbaarheid bloot. Lastig. Op de website van een internetwinkel staat een boek met de opmerkelijk titel ‘De kunst van het ongelukkig zijn’. De schrijver, een psychiater (Dirk de Wachter) schrijft treffend, dat wij alle tegenslag en ongemak uit ons leven willen weren. We hebben recht op louter geluk, vinden velen. Ongeluk het kan en mag er geen plaats in hebben. Dat kost bakken energie om wat ons aan moeilijkheden overkomt weg te werken en uiteindelijk lukt het ook niet volledig, concludeert de psychiater op grond van zijn praktijk. Het ontkennen ervan, het verdringen of verzwijgen van de schaduwzijden in ons leven maakt eenzaam, depressief of gevoelig voor een verslaving die verdooft.
Het is een kunst om erover te praten. Doen! Het helpt. Praten met elkaar. Maar zeker ook met God op Biddag en andere dagen. Dat was les 2. Bidden, je hart luchten, lucht op.
Genieten en goed doen
Nu les 3. Prediker ervaart dat het leven niet in alle opzichten maakbaar is. We weten er sinds vorig jaar een heleboel van. Hij ervaart dat we hebben te dealen met de wisselvalligheden van het bestaan. Nu een pandemie. Wat is onder deze omstandigheden het beste voor de mens? Wat is wijsheid? Ik citeer zijn advies in de vertaling van de Bijbel in Gewone Taal. ‘Ik heb vastgesteld dat voor de mens niets goeds is weggelegd, behalve vrolijk te zijn en van het leven te genieten. Want wanneer hij zich aan eten en drinken te goed doet en geniet van al het goede, dat hij moeizaam heeft verworven, is dat een geschenk van God.’
Letterlijk staat er in het Hebreeuws als slotsom: om zich te verheugen en goed te doen in zijn of haar leven. Samenvattend luidt zijn advies: ‘Heb het goed. Geniet van de kleine dingen des levens. En doe goed!’ In de Joodse uitleg van de rabbijnen wordt het ‘eten en drinken’ bij Prediker uitgelegd als een verwijzing naar het bezig zijn met de Thora en het goede leven dat voorkomt uit het doen van de geboden. Jezus heeft ons die levenshouding voorgedaan. Laat je hart spreken voor wie in het bijzonder door de coronacrisis worden geraakt.
Vertrouwen
Tenslotte les 4, les in vertrouwen. Prediker legt een verband tussen God en het alledaagse leven van voor- en tegenspoed. Dat doen wij in de kerk ook. In de ene hoek van de kerk is de coronacrisis een straf van God. In een andere hoek een les van God. Sommige hebben het over een blessing in disguise, een vermomde zegen of te wel een geluk bij een ongeluk. We gaan immers weer eens nadenken over ons doen en laten.
Voor Prediker is God, de verborgen God, die regeert. Hij is in zijn doen en laten niet te volgen. We hebben ons eerbiedig te schikken naar de zon en de regen die uit zijn uit hand naar beneden komt. Jezus Christus heeft God bekend gemaakt als een goede Vader in de hemel, die heel dichtbij ons komt in zijn zorg voor zijn mensen in goede en slechte tijden. Tegen die achtergrond citeer ik de voorman van de SGP, Kees van der Staaij. Overigens, u moet dit niet opvatten als een stemadvies. Kees van de Staaij citeerde het Bijbelboek Prediker tijdens een coronadebat vorig jaar. Hij las een gedeelte uit Prediker 3 voor tijdens het debat in de Tweede Kamer. ‘Er is voor alles in het leven een bestemde tijd. Er is een tijd om geboren te worden en een tijd om te sterven. Een tijd om te huilen en een tijd om te lachen. Een tijd om iemand te omhelzen en een tijd om afstand te houden.’ De politicus legde uit waarom die woorden bij hem weer tot leven komen in deze tijd.
‘Als die knuffel met opa en oma ineens niet meer kan. Als die bruiloft of die begrafenis, zo anders gaat dan we gewend waren. De wijze Salomo -Van der Staaij identificeert Prediker met de wijze koning Salomo- is er zich ook van bewust, dat er een God is, die boven de tijden staat. Dat maakt niet onverschillig, maar het geeft wel ontspanning en moed. We nemen verstandige voorzorgsmaatregelen, maar proberen niet krampachtig elke onzekerheid en elk risico koste wat het kost uit te bannen.’
Zonder vertrouwen in God is het slecht bidden.
Geef een reactie