Wie zou niet wijs willen zijn? Wijze mensen worden gewaardeerd. Ze worden om raad gevraagd. Ze zijn nodig om de grote problemen in de wereld het hoofd te bieden. Het zijn niet alleen  mannen en vrouwen met veel levenservaring, die op het goede moment het juiste weten te doen. Wijsheid ontwikkelt zich tussen je 15de  en 25ste jaar. Wie denkt niet aan Greta Thunberg? Rond je 65ste levensjaar blijk je het wijste te zijn. Vreemd dat je juist rond die tijd met pensioen gaat! Is dat wel zo wijs?

 Slimme mensen zijn niet altijd wijs. Er ligt een boek in de winkel met de titel: ‘Waarom slimme mensen zo stom kunnen zijn.’ Het gaat over slimme mensen,
die een rotzooitje maken van hun eigen leven en dat van anderen. De een nog erger dan de ander. Zei koningin Maxima indertijd niet van koning Willem Alexander – toen nog prins – dat hij een beetje dom was geweest? Maar laten we de hand in eigen boezem steken. Ware wijsheid is een unicum. Het gaat er vooral om of je wilt blijven leren. Het Jodendom heeft het over lernen.

De Bijbel biedt alle mogelijkheden om bij te leren, om te lernen. Het Bijbelboek Spreuken staat vol wijsheden om meer mens te worden. Wat Spreuken betreft blijkt het vooral de leerling die ontzag heeft voor de HEER, die gevoeligheid aan de dag legt zich te verdiepen in de juiste weg door het leven. Wijsheid heeft hierbij alles te maken met het doen van de geboden. Jezus wist dat. En de kerk ook.

De dienst staat in het teken van wijsheid, die in Spreuken als vrouwelijk wordt beschouwd. Ze heet Sophia in het Grieks van het Nieuwe Testament. President Joe Biden zorgde voor een aardig opstapje voor dit onderwerp. Je vraagt je met recht af of de President van de Verenigde Staten voor de Afghanen, zijn eigen land en de rest van de wereld wel de juiste beslissing heeft genomen. Was dat wijs?

Spreuken 9 : 1 – 11

‘Wijsheid begint met ontzag voor de HEER, inzicht is vertrouwdheid met de Heilige.’

Spreuken 9 : 10

Wijs met de aarde
Dank Joe Biden! Als President van de Verenigde Staten heb je de aftrap gegeven voor deze preek over wijsheid. Hij haalde zijn militairen in no time naar huis. De Taliban kreeg alle ruimte en kon vliegensvlug de macht grijpen. Een chaotische evacuatie van wie de Taliban liever zagen gaan dan komen domineerde van de week het nieuws. Met name Afghaanse vrouwen vrezen een schrikbewind. Was de abrupte terugtrekking van alle Westerse troepen wel een handige move? Was dat wijs? De tijd zal het leren.

Hoe kunnen we in het gewone leven, maar vooral in lastige situaties, het beste handelen? Hoe maak je de juiste keuze? Boeiende en belangrijke vraag. Wetenschappers, praatprogramma’s, het grote publiek zijn geïnteresseerd in deze ‘vrouw’, zeg ik Spreuken na. Dit Bijbelboek stelt de wijsheid inderdaad voor als een vrouw. Ze heet in het Grieks van het Nieuwe Testament Sophia. Zo’n gewichtig zaak als wijsheid als een vrouw beschouwen, dat is echt bijzonder in een geschrift als de Bijbel, waar mannelijke schrijvers vooral hun eigen geslacht op de voorgrond plaatsen. Waarom dit keer toch een vrouw? Nou, zij baart het leven!

Spreuken vertelt, dat een vrouw genaamd Wijsheid er al was voor de schepping. -Even tot je door laten dringen. Dit zal voor de meesten nieuw zijn.- Spreuken vertelt, dat een vrouw genaamd Wijsheid er al was voor de schepping. Het begon niet bij niets. Er was al een vrouw. En tijdens de schepping van hemel en aarde stond de vrouw Wijsheid als uitvoerster aan de zijde van God. Als het ware aanwijzingen te geven. Spreuken 8. Of te wel met Wijsheid heeft de HEER alles geschapen. Die goddelijke wijsheid kan als het over schepping van het leven gaat niet anders, dan als vrouwelijk worden voorgesteld. Want is de vrouw niet de moeder van alle levenden?

Er zijn theologen die menen dat Spreuken, met deze oeroude opvatting iets van de vrouwelijke kant van God laat zien. Het zou zomaar kunnen. Hoe het ook zij, God heeft het universum, ‘het huis met de zeven zuilen’ in de woorden van Spreuken, met wijsheid geschapen. Perfect. Alles klopt. Het is dan ook een drama aan het worden, dat de bewoners van dat huis de boel uitwonen. Wij met elkaar. We gaan onwijs met de schepping om. ‘t Is maar goed dat een Greta Thunberg van de wereld een podium krijgt om de roep ‘we moeten wijzer zijn’ zo luid en ver mogelijk te laten klinken. Laten we ook inderdaad wijzer worden en luisteren naar deze vrouw!

Zachte krachten
We hebben wijze mensen nodig in de wereld. Iemand schreef: ‘Ik denk dat mensen zich realiseren dat intelligentie -koppie, koppie- niet alles oplost. De laatste jaren is het IQ van grote groepen mensen alleen maar gestegen, maar massamoorden, genocides en terrorisme zijn net zo hard toegenomen. Betere scholing blijkt geen antwoord te zijn; veel terroristen zijn vandaag de dag immers goed opgeleid en ze gebruiken hun opleiding om mensen te vermoorden. Wijsheid geeft een mogelijke oplossing voor haat en terrorisme. Wijze mensen haten niet en moorden niet.’

De Bijbel, een opeenstapeling van eeuwenlange levens-  en geloofservaring is voor ons de hofleverancier van wijsheid. ‘Overwin het harde met het zachte,’ luidt een goddelijke levensregel uit het Boek der boeken. De wijsheidsleraar Paulus geeft in die geest van zachtmoedigheid les in christelijke levenskunst als hij in Romeinen 12 schrijft: ‘Als uw vijand honger heeft, geeft hem dan te eten, als hij dorst heeft, geef hem dan te drinken. Dan stapelt u gloeiende kolen op zijn hoofd. Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede.’ Een wijs woord. Gaat het lukken?

Wie is wijs?
Wijsheid komt met de jaren, luidt een gezegde. Dat blijkt niet uit onderzoek. Oude en jonge mensen komen als even wijs uit de bus. Dat komt omdat de meeste wijsheid ontstaat tussen het 15de en 25ste levensjaar zeggen psychologen. Een langer leven is slechts één van de voorwaarden waaraan moet worden gedaan wil men de kunst om onder alle levensomstandigheden juist te oordelen en te handelen onder de knie te hebben. Echter, als aan alle eisen voldaan is, dan blijken oudere mensen wel vaker de wijzere te zijn. Onderzoekers voorspellen dat iemand van rond de 65 jaar wereldrecordhouder wijsheid moet zijn en niet veel ouder, omdat daarna de hardware van de hersenen achteruit gaat. Wie van ons is er rond de 65? Gefeliciteerd!

Spreuken sluit zich bij de uitkomsten van het leeftijdsonderzoek aan. Wijsheid verwerven en wijs zijn is een zaak voor zowel oud als jong. Spreuken, een Bijbelboek vol wijsheden, gaat een leven lang mee. Met name het Jodendom is een godsdienst, waar het leren, het lernen, centraal staat zolang je leeft. Permanente educatie. Wijze mensen die Joden! Oud en jong worden in het Jodendom aangemoedigd wijs te worden door vragen te blijven stellen, elkaar uit te dagen, geen genoegen te nemen met goedkope antwoorden, vrome praatjes of te papegaaien. Het gaat om zelf wijs te worden, mens te worden, om je leven te verdiepen en je blik te verbreden.

Zoek met anderen de juiste weg om te gaan. ‘Samen’ blijkt de juiste strategie. Mensen die hun problemen met andere mensen bespreken, behalen een hogere wijsheid score dan individuen die het alleen uitzoeken. Twee weten meer dan één. Jezus zegt het zo: ‘Waar twee of drie in mijn naam aanwezig zijn ben ik in het midden.’ Juist daar waar mensen samen op zoek gaan rond een open Bijbel wordt God beter gevonden en wordt de weg  die hij wijst makkelijker ontdekt.

Corona is op z’n retour. Twee, drie of meer kunnen weer in de naam van Jezus bij elkaar komen. Een kans om snel wijzer te worden komt eraan.

Domme mensen
Wie is wijs? Niet per se slimme mensen. Er ligt een boek in de winkel met de titel: ‘Waarom slimme mensen zo stom kunnen zijn.’ Het gaat over slimme mensen, die een rotzooitje maken van hun eigen leven en dat van anderen. De een nog erger dan de ander. Een paar namen uit de geschiedenis: Stalin, Nixon, Saddam Hoessein. Ze zitten overal ter wereld en ze zijn van alle tijden. Koningin Maxima moest indertijd van toen nog prins Willem Alexander zeggen, dat hij ‘een beetje dom’ was geweest. Ware wijsheid is een unicum. De meeste proefpersonen bleken tijdens onderzoek niet te beschikken over al te grote wijsheid. Maar wil je leren ? Daar gaat het om. Wil je verder komen in de goede omgang met mens, dier, plant en de aarde? Wil je lernen?

Aan ‘goddelozen en spotters’ is geen eer te behalen weet Spreuken. Dat is paarlen voor de zwijnen werpen, zou Jezus later zeggen. Die hebben namelijk niets met God. Gevoelig voor onderwijs in levenskunst zijn zij ‘die ontzag hebben voor de HEER en vertrouwd zijn met de Heilige, staat er in Spreuken. Gelovige mensen dus. Dat zijn wij toch? In de Bijbel, onze wegwijzer, heeft wijsheid altijd te maken met God, met het doen van wat God wil. Wijsheid bestaat uit het doen van de geboden.

Want als er één wijs is, dan is het onze Schepper het wel. En dan zijn we nu uitgekomen bij Jezus, de wijsheid van God.

Jezus de wijsheid van God
Jezus Christus. Wie leert ons een manier van denken en doen, die het leven vooruit helpt? Wie geeft ons inzicht en kracht om te handelen in een richting die het leven bevordert van onze naaste? Wie leert ons, ons niet te laten meeslepen door egoïsme, door groepsdruk, door de blingbling, maar principieel te handelen? Wie leert ons oog te hebben voor meerdere kanten die er altijd aan een zaak zitten? Wie leert ons oog te hebben voor rechtvaardigheid voor het behartigen van de belangen van kwetsbaren? Wie brengt ons kennis van de geboden bij? De noodzaak om op z’n tijd afstand te nemen, bedachtzaam te zijn? Wie leert ons ontzag voor God te hebben, wat ons bewaart voor het idee, dat de wereld van ons zou zijn, dat we de wereld kunnen exploiteren louter voor eigen gewin? Wie leert ons niet bang te zijn voor God -Onze Vader, zei Hij- en op ontdekkingstocht in zijn wereld te gaan, deze tot bloei te brengen? Door wie weten we dat we het niet altijd goed bezig zijn? Door wie weten we, dat er altijd een weg van vergeving, heling en een nieuw begin is?

In het spoor van Jezus Christus, die zijn eigen leven losliet -plenty vinden dit een dwaas verhaal- ontdekken we wijsheid, die van God. Jezus is de kracht d oor wie ik mijn eigen leven los kan laten en de ander wil dienen. Als die wijsheid in praktijk wordt gebracht worden de contouren van het Koninkrijk van God zichtbaar. Het Koninkrijk van God, dat is als een feest, een bruiloftsfeest, onderwees Jezus zijn leerlingen in de geest van Spreuken 9. Even lezen… ‘Het vee is geslacht, de wijn gemengd, de tafel gedekt en iedereen wordt uitgenodigd. Kom, eet het brood dat ik je geef. Drink de wijn die heb gemengd. Weest niet zo onnozel en betreedt de weg van het inzicht.’

De kerk
Tenslotte. Op hun website hebben de leden van de Fonteinkerk op de startpagina aangegeven waartoe zij in Rotterdam opgesteld staan. De bezoeker van de site krijgt te lezen: ‘De Fonteinkerk bruist. Stromend water staat symbool voor leven, groeikracht en overvloed. We hopen dat levenswijsheid, vrede en vreugde zich vanuit de Fonteinkerk mag verspreiden.’ We hopen dat de Protestantste Gemeente vergeleken wordt met zo’n fontein.

Geef een reactie